Getronagan Lisesi Müdürlüğü

Patrik Nerses Varjabedyan

İstanbul Ermenilerinin öğretim mazisi, 15. yy’ın sonlarında, genelde kilise çevresinde rahipler tarafından yönetilen “dershane” lere dayanır. Ancak resmi öğretim, Şınorhk Mıgırdiç Amira Miricanyan’ın Kumkapı’da bir ilkokul açmak için 1790 yılında aldığı resmi izinle başlar. Cemaatin bir yüksek okul açma ihtiyacı ise 1838 ‘de ortaya çıkar, ilerici mimarlar Garabet Amira Balyan ve Hovhannes Amira Serveryan öncü olurlar. Kudüs Birliği’nin Üsküdar’daki manastırı onarılıp yatılı bir okula çevrilir. Böylece “Azkayin Cemaran Surp Yerusağemi” [Kutsal Kudüs Cemaat Okulu] açılır. Nevar ki maddi imkânsızlıklar nedeniyle bu okulun ömrü çok kısa olur ve birkaç yıl içinde kapanır. 1860’larda ise Osmanlı Ermeni Anayasası’nın (Nizamname-i Millet-i Ermeniyan) kabuluyla ikinci bir yüksek eğitim dalgası başlar. Garabet Şahnazaryan Vartabet ve Nubar Paşa öncülüğünde Hasköy’de Nubar-Şahnazaryan Okulu açılır.

Getronagan Okulu’nun Kuruluşu

Patrik Nerses Varjabedyan, 16 Aralık 1882’de, hem Patrikhane’nin onarımı hem de Getronagan Okulu’nun kurulması konularını görüşmek üzere Ermenilerin önde gelenlerini Patrikhane’ye davet eder. İlk gün 1450 lira toplanır. Hastalığı sebebiyle başladığı işe devam edemeyecek olan Patrik; vefatından az önce bu iki projeden ikincisinin öneminin büyüklüğünü sezerek, toplanan bütün paranın Getronagan Okulu’na tahsis edilmesi ve Patrikhane’nin onarımının ertelenmesini ister.

Bu projeyi gerçekleştirmek için Patrik Nerses’in vefatından sonra Nerses Varjabedyan Vakfı kurulur ve ilk yöneticileri A. Uncuyan, A. Çunt, M. Yesayan, H. Hagopyan, H. Noradunkyan, A. Gülbenkyan ve D. Gümüşgerdan olur.

İlk görüşler Ortaköy’de orta dereceli bir eğitim kurumu açma yönündedir. Ancak, 1885 yılı başlarında Cemaat Genel Kurulu aynı vakfa, gelirini Getronagan Okulu’nun kuruluş masraflarına tahsis etmek üzere Galata mülklerinin idaresi görevini verince Vakıf ve Cemaat Kurulu arasında anlaşma sağlanarak Getronagan’ın ilk mütevelli heyeti aşağıdaki gibi oluşturulur:

Mali Komisyon

A. Uncuyan
A. Hacyan
A. Gülbenkyan
D. Parağamyan

Eğitim Komisyonu

M. Yesayan
H. Noradunkyan
G. Sıvacıyan
H. Torosyan
M. Çeraz
H. Yusufyan

25 Aralık 1885’de mütevelli heyeti ilk oturumunu yapar ve ön çalışmalarını tamamlayıp Cemaat Kurulu ile de anlaşmaya vardıktan sonra 6 Mayıs 1886’da okulun ve Cemaat İdare Heyeti Toplantı Salonu’nun inşaatına başlar. 1 Eylül 1886’da okulun önceki binasında Getronagan Okulu’nun açılışı yapılır.

Getronagan Okulu ‘nun İlk Yılları

1886 Eylül’ünde 64 öğrenciyle sadece 1. sınıf ve her yeni öğretim yılında sırasıyla 2., 3., 4., ve 5. sınıflar açılır. Okul, sayıları 18 olan ilk mezunlarını 1891-de verir. 1892-deki kısır dönemden sonra okul 1896-ya kadar her dönem mezunlarını verir.

1891’de Getronagan Okulu ilk mezunlarını verirken çoğunluğu taşralı olan öğrenciler aşağıdaki tabloyu çizerler:

SınıfÖğrenci SayısıOrtalama Yaş
15716.19
23517.25
3 ve 43818.94
51819.3

Okulun bütçesi; 176,376.25 kuruş gider ve 61,991.125 kuruş gelirdir.

Okulun idaresini ilk olarak Minas Çeraz, daha sonra “Yönetici” ünvanı ile değiştirilecek olan “Okul Sorumlusu” ünvanıyla üstlenir. Okulun açılışı ile ilgili tüm çalışmaları yapar. İlk öğrencileri seçer ve okul düzenini sağlar. Mosdiçyan dönemindeki okulun ilk mezunları onun ürünüdür.

Çeraz, görevini üç yıl yürütür ve birkaç haftalık bir aktarım devresinden sonra müdürlüğe İsviçreli William Philipin atanır. Bu dönemde yardımcılığını Krikor Markaryan üstlenir.

Avrupalı bir müdürün atanması okulda bir isyan ortamı oluşturur. Bunu 4. sınıfın dağıtılması ve yeniden oluşturulması izler. Bu öğretim yılı tümüyle verimsiz ve kısır olur. Mütevelli Heyeti’nin kayıtları okuldan uzaklaştırılan öğrencilerin isimleri ile dolar.

Ertesi yıl Harutyun Mosdiçyan müdür atanır, disiplini tesis etmesi 1-2 yılını alır. Öğrencilerin iç dünyasında O’nun ahlaklı kişiliğinin yansıması özellikle kendi oluşturduğu sınıflarda hissedilir hale gelir. Kendisiyle birlikte Getronagan Okulu güçlü bir yöneticiye, öğrenciler de bir dosta sahip olurlar. Mosdiçyan döneminde Okul kışla havasından kurtulur ve eğitim programı köklü değişikliklere uğrar. Fen ve Edebiyat bölümleri açılır.

Mosdiçyan ve meslektaşları Getronagan’a bir ruh, bir yaşam biçimi, bir hareket katmışlar ve birkaç yıl zarfında verimli bir nesil yetiştirmişlerdir. Bu ilk dönem 1896’da sona erer.

1897 Eylül’ünde Getronagan iki sınıf ile tekrar açılır.

O dönemde toplam 5 yıl süren Getronagan’ın eğitim programı iki döneme ayrılır: I. dönem 3 yıl, II. dönem 2 yılla sınırlıdır.

I. Dönem
DİN BİLGİSİ
ERMENİCEGenel Dilbilgisi, Kompozisyon, Yeni ve Eski Ermenice, eski ve yeni yazarların tanıtılması
OSMANLICAArapça ve Farsça Dilbilgisi, Osmanlıca Kompozisyon, Fransızca’dan Osmanlıca’ya ve Osmanlıca’dan Fransızca’ya tercüme
FRANSIZCADilbilgisi, Ermenice’den Fransızca’ya ve Fransızca’dan Ermenice’ye tercüme, makale yazımı
TARİHUlusal ve Osmanlı, eski ve yeni ulusların özet tarihi
COĞRAFYASiyasi ve tarihi, özellikle Türkiye
MATEMATİKAritmetik, ticari ve pratik hesaplamalar, geometri
FEN BİLİMLERİFizik, doğa tarihi ve endüstriyel kimya
HUKUKGenel Hukuk ve Osmanlı yasaları
TİCARİ BİLGİLERMuhasebe, ticaret hukuku
SAĞLIK BİLGİSİ
STENO
RESİM
II. Dönem
DİN BİLGİSİ
ERMENİCEİleri dilbilgisi, belli yazarların eserlerinin analizi
OSMANLICAOsmanlı Edebiyatı
FRANSIZCAOkuma ve kompozisyon
TARİHGenel tarih ve felsefe tarihi
COĞRAFYAGenel coğrafya
MATEMATİKAritmetik, geometri, trigonometri, alan ve hacim hesapları
FEN BİLİMLERİDoğa tarihi, jeoloji, metalurji
SİYASİ EKONOMİ
HUKUKOsmanlı hukuku ve ulusal hukuk, idari hukuk
MUHASEBE BİLGİSİ
PEDAGOJİ
İlk Öğretim Kadrosu
Hovsep Ayvazyan
Mihran Apikyan
Nışan Antreasyan
Mihran Askanazyan
Madatya Karakaşyan
Dikran Yusufyan
Krikor Zakaryan
Tovmas Terziyan
Srabion Hekimyan
Krikor Markaryan
Dr. S. Hagopyan
Garabed Nışanyan
Kapriel Noradunkyan
Garabed Şahbaz
Hovhannes Şahnazar
Hovsep Şişmanyan
Minas Çeraz
Reteos Berberyan
Hagop Boyacıyan
Hovhannes Sakızlıyan
Mr. Berar
Mr. Sare